Ειρήνη Τσανίρα
Ψυχίατρος – Παιδοψυχίατρος – Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια παιδιών, Εφήβων και ενηλίκων
Πρώτη φάση
Πολλοί άνθρωποι έχασαν την ζωή τους με την εμφάνιση του κορωνοιού ο οποίος κυριολεκτικά μας αιφνιδίασε .Απείλησε τη βιολογική μας ύπαρξη και μας υποχρέωσε –με ωμό και βίαιο τρόπο –να θυμηθούμε την ευαλωτότητά μας αλλα και την θνητότητα μας .Η παντοδυναμία μας κατέρρευσε ,επικράτησε σύγχυση αλλά το γεγονός ότι οι πρώτοι χαμένοι ήταν άνθρωποι μιας κάποιας ηλικίας , «γέροι» χαρακτηρίστηκαν , μοιάζει να επέτρεψε σε πολλούς την επιστράτευση της παντοδυναμίας της νεότητας και την καταφυγή σε κάποιου είδους άρνηση της πραγματικότητας και των κινδύνων της . Οι «γέροι» έφυγαν αφού έζησαν μόνοι την αγωνία του θανάτου ,χωρις την παρουσία κάποιου δικού τους η κάποιου άλλου διαθέσιμου να διευκολύνει την «εργασία του τέλους» τους ( ηταν πρακτικά αδύνατον ).
Δεύτερη φάση
Παρά τα όσα τραγικά συνέβησαν σε παγκόσμιο επίπεδο και παρά τις συνεχείς ενδείξεις της σοβαρότητας της πανδημίας επικράτησε μια στάση άρνησης της πραγματικότητας επιστρατεύοντας σενάρια συνομωσίας και πολλοί κατέφυγαν για υποστήριξη των θέσεων τους στα πολύπαθα ατομικά δικαιώματα .Ωρισμένοι μίλησαν για καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και περιορισμούς της ελευθερίας ,έννοιες που συχνά χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τις επιθυμίες του καθενός για να υποστηριχτεί η άρνηση της αποδοχής των περιορισμών και των ορίων .
Ο αριθμός των ανθρώπων που νοσούν αυξάνεται καθημερινά . Δεν είναι έφηβοι ,δεν είναι κυρίως «γέροι» καθώς τα στοιχεία αναφέρουν ηλικίες 25-45χρ ,ηλικίες στις οποίες η ψυχική ωριμότητα ,εξελικτικά, αναμένεται σχετικά επαρκής .
Συνεχείς εκκλήσεις της πολιτείας ,κατασταλτικά μέσα ,ανησυχητικές τοποθετήσεις επιστημόνων και ειδικών καλούν τους πολίτες να εκτιμήσουν το μέγεθος του κινδύνου και να σκεφτούν τις συνέπειες .
Αναπόφευκτα αναρωτιέται κανείς τι συμβαίνει ;
Πρίν την εισβολή της πανδημίας μας απασχολούσαν θέματα μιας έντονης κοινωνικής κρίσης που αφορά σε όλο τον δυτικό κόσμο .Μιλούσαμε για « διάρρηξη» της κοινωνίας των ατόμων (Elias) όπου το άτομο αναδιπλώνεται στον εαυτό του καθώς οι δεσμοί του «ανήκειν» υποχωρούν , μιλούσαμε για «αποξένωση» (Arend) μοναξιά, ερήμωση, απουσία σχέσεων . Παρακολουθούσαμε την επικράτηση της βίας ,την άρνηση των περιορισμών και των ορίων ,την έντονη αναζήτηση της απόλαυσης ,την θεοποίηση της νεότητας ,την άρνηση της φθοράς και του θανάτου .Παρατηρούσαμε δυναμικές και εκθαμβωτικές παρουσίες να επιχειρούν μέσω της δράσης και της έντασης την κάλυψη του ψυχικού κενού ,ενώ η πρόσκτηση υλικών αγαθών να μεταμφιέζεται σε προσπάθεια ψυχικής πληρότητας .
Οι σταθερές ( αρχές ,αξίες ,πρότυπα )στην διαδρομή δόμησης του Υποκειμένου κλονίστηκαν ,ρευστοποιήθηκαν και αυτό που άκριτα επικράτησε ήταν το μήνυμα ότι όλα είναι δυνατά ,ότι όλα ,η επιτυχία, η ευτυχία εξαρτώνται αποκλειστικά από εσένα τον ίδιο . Πώς να τα βγάλει πέρα όμως ένα Εγώ που κατοικείται κυρίως από ναρκισσιστικές και μεγαλομανιακές τάσεις και πώς να ορίσει την ταυτότητα του;
Δεν υπάρχει οδύνη, δεν υπάρχει θάνατος .Ο θάνατος εξοβελίζεται κυριολεκτικά (ιατρική τεχνολογία) και μεταφορικά ( δεν αφορά εμάς ,είμαστε νέοι, υγιείς)
Όμως δίπλα μας –καθημερινά-νοσούν ,κινδυνεύουν αλλά και πεθαίνουν τόσοι άνθρωποι .
Τι συμβαίνει; Εχουμε περάσει από έναν πολιτισμό βασισμένο στην απώθηση των επιθυμιών σε έναν άλλο που συνιστά την ελεύθερη έκφραση τους ; Αυτή η « πάση θυσία απόλαυση» αφορά άραγε και την ικανοποίηση των καταστροφικών ενορμήσεων ;
Γιατί δυσκολευόμαστε τόσο πολύ να δεχθούμε την πραγματικότητα;
Η δυσφορία που βιώνουν σήμερα οι άνθρωποι δεν είναι πλέον απότοκος ενός αισθήματος ενοχής αλλά είναι κυρίως η επικράτηση ενός αισθήματος κενού .Μέσα στην σύγχυση που επικρατεί οι εσωτερικεύσεις του Υπερεγώ πάσχουν και οι επιθυμίες δεν ρυθμίζονται πλέον από εσωτερικούς οργανωτές ώστε να αποδεχθεί κανείς τον εαυτό του με ελλείψεις και διαφορές .Αντίθετα –με ένα είδος μανιακής άμυνας –αναζητιέται η πληρότητα με εξωτερικούς όρους ,με αντικείμενα κατανάλωσης και τεχνητή παντοδυναμία .Επικρατεί η τάση άρνησης κάθε έλλειψης και απουσίας ,αρνιόμαστε τον φυσικό περιορισμό των δυνατοτήτων μας και επιχειρείται η μη αποδοχή των δεινών της ανθρώπινης μοίρας ( απώλειες , φθορά, θάνατος )
Παλινδρομεί άραγε ο δυτικός πολιτισμός ;