Η μητέρα έχει συλληφθεί, η κατηγορία για δολοφονία του ενός κοριτσιού τής έχει απαγγελθεί, η ανακριτική έρευνα προχωρεί, πιθανότατα με την αναδρομική αξιολόγηση των στοιχείων που ήταν πάντα παρόντα θα της απαγγελθούν κατηγορίες για τους θανάτους και των δύο άλλων κοριτσιών. Η υπό διερεύνηση υπόθεση έχει ήδη πάρει τη διάσταση φρικιαστικής αλήθειας μέσα στην κοινωνία. Θα προσπαθήσω να μεταθέσω τη συζήτηση στο επίπεδο των θεσμικών ζητημάτων που θέτει.
Στο επίπεδο της ψυχιατρικής και της ψυχοπαθολογίας. Το θέμα αναπτύσσεται α) στο επίπεδο της ατομικής ψυχολογίας όπου η ιατροδικαστική ψυχιατρική θα αναζητήσει την ψυχική διαταραχή της υπό διερεύνηση παιδοκτόνου. Πιθανότατα θα αναδειχθούν στοιχεία της ψυχοπαθητικής προσωπικότητας των κατά συρροήν εγκληματιών.
β) Στο επίπεδο της οικογενειακής παθολογίας γιατί πρόκειται για παιδοκτονία μέσα στην οικογένεια. Η ανακριτική και ψυχιατρική διερεύνηση λοιπόν πρέπει να επεκταθεί και στα άλλα μέλη της οικογένειας που μπορεί να είναι επίσης δράστες και ταυτόχρονα θύματα ενός γενικευμένου συστήματος βίας που υφίσταται ίσως και από πολύ παλιά μέσα σε αυτή την οικογένεια, όπου η σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική βία και στην ακραία μορφή ο φόνος είναι ο τρόπος για την επίλυση των προβλημάτων. Η διεθνής βιβλιογραφία καταθέτει ότι τα αναφερθέντα εγκλήματα γίνονται για να συσπειρωθεί περισσότερο με κέντρο το έγκλημα η οικογένεια που το γνωρίζει. Η απαγγελία κατηγοριών και σε άλλα μέλη της οικογένειας μού φαίνεται πολύ πιθανή.
γ) Στο επίπεδο της κοινότητας. Πάντοτε οι άνθρωποι της γειτονιάς, αν δεν γνωρίζουν, είναι υποψιασμένοι ότι κάτι το κακό συμβαίνει. Είναι οι σιωπηλοί μάρτυρες. Αλλοι υποφέρουν ταυτιζόμενοι με τα θύματα, άλλοι αρνούνται να παραδεχθούν την κατάσταση γιατί δεν την αντέχουν ψυχικά, άλλοι δυσπιστούν ως προς την αποτελεσματικότητα των Αρχών, αν απευθυνθούν σε αυτές. Αν δεν είναι νομικά υπεύθυνοι, με βάση το άρθρο 288 του ποινικού κώδικα, είναι ηθικά υπόλογοι. δ) Από αυτό απορρέει και το μαζικό φαινόμενο απαξίωσης και αυτοδικίας που εκδηλώνεται στο επίπεδο της συλλογικής ψυχοπαθολογίας και εμφανίζονται τόσο άμεσα με φυσική παρουσία ή διαδικτυακά, κριτές, δικαστές και δήμιοι.
Στο επίπεδο της ιατρικής και των θεσμών παιδικής προστασίας. Η ανασύσταση του παζλ πιθανότατα θα αναδείξει αβλεψίες, λάθη. Δεν γνωρίζω πόσο οι δικαστικές υπηρεσίες, αλλά κυρίως οι ίδιες οι ιατρικές και οι προνοιακές θα θελήσουν να κάνουν διεξοδική έρευνα σε αυτή την «παραδειγματική» περίπτωση για να αντιληφθούν δομικές ανεπάρκειες. Ας ξεκινήσω με κάποια ελαφρυντικά: Η παιδοψυχιατρική, που στο γνωστικό της αντικείμενο εμπίπτουν τα ζητήματα της κακοποίησης των παιδιών, δεν διδάσκεται ως υποχρεωτικό μάθημα στις ιατρικές σχολές μας.
Δεν υπάρχει διοικητική διασύνδεση μεταξύ των ιατρικών, των προνοιακών και των σχολικών δομών ώστε να εντοπίζονται γρήγορα οι παθολογικές οικογένειες.
Η παρατεινόμενη πανδημία οδήγησε σε κατάρρευση το υγειονομικό προσωπικό ώστε να βρίσκεται σε κατάσταση επείγουσας αντιμετώπισης των εμφανών σωματικών ασθενειών «αυτοματοποιημένα» και σε αδυναμία δημιουργίας «δεύτερων σκέψεων» που θα οδηγούσαν στην υπόνοια κακοποίησης και φόνου μέχρι πρότινος υγιών παιδιών. Τα ιδεολογήματα της «καλής μητέρας» και της «αγαθής φύσης του ανθρώπου» είναι δυστυχώς εξαιρετικά ισχυρά στην Ελλάδα, αποτρέποντας την επιστημονική θεώρηση για την πραγματική φύση αυτών των θεσμών.
Και ορισμένα δομικά ζητήματα: Οι προνοιακές δομές δεν είναι αρκετά ανεπτυγμένες, στελεχωμένες, καταρτισμένες. Δεν υπάρχει διοικητική διασύνδεση μεταξύ των ιατρικών, των προνοιακών και των σχολικών δομών ώστε να εντοπίζονται γρήγορα οι παθολογικές οικογένειες. Το ιδεολόγημα του «μικρότερου κράτους», με το οποίο κατά βάση δεν είμαι αντίθετος, έχει βρει πολλές διαστρεβλώσεις στον τομέα της κοινωνικής υποστήριξης, τροφοδοτώντας πολλές μη κυβερνητικές αλλά και μη ελεγχόμενες για το επιστημονικό τους επίπεδο «οργανώσεις».
Τελευταίο, αλλά ίσως και πρώτο! Πρόκειται για τον θάνατο τριών κοριτσιών. Το θέμα εμπίπτει μέσα στο γενικότερο της έκθεσης στη βία των γυναικών. Παγκοσμίως, άσχετα με τα πολιτεύματα και τα θρησκεύματα, το γυναικείο φύλο είναι πιο εκτεθειμένο στη βία, με τις δολοφονίες των γυναικών και των κοριτσιών να φθάνουν σε συγκλονιστικούς αριθμούς, εκεί όπου υπάρχει καταμέτρηση! Και αυτό είναι ίσως το πιο επείγον και το πιο δύσκολο να αλλάξει.
* Ο κ. Αθανάσιος Αλεξανδρίδης είναι ψυχίατρος, παιδοψυχίατρος, ψυχαναλυτής, www.athanasiosalexandridis.com.