Κορωνοϊός : μια Σφίγγα του καιρού μας
Anna Ferruta
Μετάφραση Δ. Μαλιδέλης
Κλινικός Ψυχολόγος – Ψυχαναλυτής
Μέλος ΕΨΕ/ ΙΡΑ
Κορωνοϊός : μια Σφίγγα του καιρού μας
Η είσοδος του κορωνοΪού στις σκέψεις που αφορούν την καθημερινή μας ζωή είχε το αποτέλεσμα να μας ξυπνήσει από ένα παρατεταμένο όνειρο που διατηρούσε την ευθραυστότητα του ανθρώπινου εκτοπισμένη κάπου αλλού (στα παιδιά, στους μετανάστες, στους πληθυσμούς της Αφρικής) ή τη θεωρούσε μια εξαίρεση που αφορούσε κάποια λιγότερο τυχερά άτομα που είχαν κτυπηθεί από τις ασθένειές τους ( καρκίνοι, εμφράγματα) και που συχνά αποδίδεται σε ένα ανθυγιεινό τρόπο ζωής ή διάφορους περιβαλλοντικούς κινδύνους.
Η αποδιοργάνωση και η ευθραυστότητα της ανθρώπινης συνθήκης
Η ανθρώπινη διαδρομή όπως περιγράφεται από τον Harari στο βιβλίο του : Sapiens. A brief history of Humankind ( 2011, πέντε εκατομμύρια πωλήσεις, μετάφραση σε τριάντα γλώσσες) μοιάζει να διακόπτεται και να μας βάζει αντιμέτωπους με μια αίσθηση αποδιοργάνωσης και ένα φόβο ότι έχουμε χαθεί. Ο καθένας σηκώνει το βλέμμα από το smartphone στο οποίο είχε βυθιστεί στην πλοήγηση στο διαδίκτυο, που του είχε δώσει την εντύπωση ότι μπορεί να καταργήσει «ελαφρά τη καρδία» τα όρια και την ευθραυστότητα της ανθρώπινης κατάστασης και να βρίσκεται να αναρωτηθεί για τον ίδιο και την θέση που έχει στις σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους, ζώα, φυτά, ύλη.
Ο Κορωνοϊός είναι η Σφίγγα
Ξαφνικά, ένας μικροσκοπικός σφαιρικός ιός με πολλές ακανθωτές αιχμές θέτει ερωτήματα στο ανθρώπινο είδος, ένα είδος νέας Σφίγγας φράσσει τους δρόμους και θέτει αινίγματα.
Η άμεση αντίδραση είναι να αποφεύγεις αυτή την κατάσταση που απαιτεί να αντιπαρατεθείς με την ανθρώπινη ευθραυστότητα και να βρεις καταφύγιο σε σκέψεις που προστατεύουν από αυτή την επίγνωση (εγκατάλειψη της χώρας, απομόνωση ) ή το να αισθανθείς κατακλυσμένος από τον φόβο και να μην ξέρεις που να στραφείς σε μια κατάσταση τόσο απροσδόκητη και απρόβλεπτη (κάνοντας προμήθειες γιατί ποτέ δεν μπορούμε να ξέρουμε τι θα συμβεί…).
Η επόμενη αντίδραση, που όμως δίνει μια στιγμιαία ανακούφιση, είναι να κατηγορήσουμε αυτούς που έχουν εκδώσει τις οδηγίες για την προστασία της υγείας των πολιτών ότι κάνουν λάθος, πολύ συχνά χωρίς να σκεφτούμε και να εξετάσουμε τις συμβουλές που δόθηκαν. Απλά είναι μια κατανοητή αμυντική αντίδραση, για να αποφύγουμε το άγχος ότι έχουμε έρθει αντιμέτωποι με έναν εχθρό αόρατο και ύπουλο και να εκδηλώσουμε την ανάγκη μια προστασίας που μας έχει στερηθεί.
Τρεις πηγές δύναμης
Αντιμετωπίζοντας με πολύ οξύ και αιφνίδιο τρόπο την ξεχασμένη ευθραυστότητα της ανθρώπινης συνθήκης, έχουμε την δυνατότητα να ανακαλύψουμε ξανά τρεις πηγές δύναμης που είχαν παραγκωνιστεί ως αδιάφορες.
Ο καθένας μπορεί να αντλήσει με νέο τρόπο και περισσότερο συνειδητά το μερίδιο της προσωπικής ευθύνης που του αναλογεί, αναλαμβάνοντας «χαρισματικές» συμπεριφορές προστασίας του ίδιου και των κοντινών του προσώπων (αποφεύγοντας καταστάσεις που διευκολύνουν τη μετάδοση του ιού). Η ευχαρίστηση της προσωπικής ευθύνης για τη φροντίδα της κατάστασής μου και όσων εξαρτώνται από εμένα, είναι ένα εξαιρετικό αντίδοτο στον φόβο, γιατί επιτρέπει να ανακαλύψουμε άγνωστες δυνάμεις και να τις χρησιμοποιήσουμε για να ασφαλίσουμε εμάς και τους άλλους. Ο καθένας ως άτομο μπορεί να κάνει κάτι.
Μια άλλη πηγή ενέργειας συνίσταται στην συνειδητοποίηση του πόσο σημαντικοί είναι για τον καθένα οι «μισητοί άλλοι» με τους οποίους μοιραζόμαστε την ζωή. Τους ανθρώπους που ζούμε και συναντάμε αφηρημένοι κάθε μέρα αλλά που ανακαλύπτουμε ,όταν για κάποιο λόγο όπως αυτό που συμβαίνει τώρα ,ότι γίνονται παροδικοί, εξαφανίζονται από το μετρό, από τα μπαρ, από τις σχολικές τάξεις και μας κάνουν να αισθανθούμε φτωχοί αποστερημένοι από την κοινότητά μας ή από την αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου.
Αλλά η πιο σημαντική πηγή αποθεμάτων αφορά την δυνατότητα να ξεπεράσουμε τους φόβους μας που δημιουργούνται από την ξαφνική αντίληψη της ευθραυστότητας μας (συχνά οι φόβοι μας χρησιμοποιούνται για μια πολύ εύκολη προπαγάνδα), βασιζόμενοι στις γνώσεις που μας προσφέρουν άνδρες και γυναίκες της επιστήμης. Αυτοί και μόνο αυτοί έχουν τα εργαλεία ώστε να δίνουν χρήσιμες και σχετικές οδηγίες για αποτελεσματικές φροντίδες και συμπεριφορές.
Το αντίδοτο στον φόβο
Οδηγίες απλές, ουσιαστικές και ακριβείς, που προέρχονται από εκείνους την που διερευνούν τις παθολογικές επιπτώσεις του ιού είναι ένα καλό αντίδοτο στον φόβο, γιατί επανεγκαθιστούν την επαφή με την συναισθηματική εμπειρία της εμπιστοσύνης στην μητέρα ,που κράτησε στην ζωή καθέναν από εμάς στην αρχή της υπαρξιακής μας διαδρομής.
Επιπλέον η εμπιστοσύνη που εναποθέτουμε στους ερευνητές που εξερευνούν το άγνωστο, που μελετούν τον ιό και στα μέσα που κινητοποιούμε (εμβόλιο, πρόληψη, διάγνωση) ακολουθεί τον δρόμο που έχει χαραχθεί ανά τους αιώνες, σχετικά με την ανθρώπινη ικανότητα, να εξερευνά τον ουρανό και τη γη, τους πλανήτες και τα ζώα παρόλο την ενδογενή αδυναμία του ( ας θυμηθούμε ότι η Rita Levi Montalcini ανακάλυψε το NFG, τον αυξητικό παράγοντα των νευρώνων, στο δηλητήριο των φιδιών ή ο Fleming με την ανακάλυψη της πενικιλίνης από την μελέτη των μυκήτων της μούχλας).
Η προσωπική και συλλογική Υπευθυνότητα, και ένα εμπιστευτικό άκουσμα σε όποιον με κουράγιο εξερευνά το άγνωστο αντί να το αποφεύγει, και να βασίζεται σε ότι ξέρουμε ήδη, βοηθούν στην αντιμετώπιση ανθρωπίνων φόβων όπως και το να διατηρείς τα μάτια ανοιχτά και το βλέμμα εστιασμένο προς το μέλλον των νέων γενεών.
«Θα τονίσουμε για ακόμη μια φορά ότι η ανθρώπινη διάνοια είναι ανίσχυρη μπροστά στην ανθρώπινη ορμική ζωή και θα έχουμε δίκιο. Αλλά υπάρχει κάτι ιδιαίτερο σε αυτή την αδυναμία, η φωνή της διάνοιας είναι αδύναμη, όμως δεν ησυχάζει πριν ακουστεί. Τελικά ύστερα από αμέτρητες, συχνά επαναλαμβανόμενες απορρίψεις, το καταφέρνει. Αυτό είναι ένα από τα ελάχιστα σημεία για τα οποία κάποιος μπορεί να αισθάνεται αισιόδοξος για το μέλλον της ανθρωπότητας, αλλά καθ’ εαυτό είναι σημαντικό» ( Freud S. (1927) Το μέλλον μιας αυταπάτης, σελ. 80 , Εκδόσεις Ελληνική Παιδεία ).