Ειρ. Τσανίρα
Σκέψεις που μας απασχολούσαν
Λίγο καιρό πριν την έναρξη της πανδημίας μιλούσαμε για την επικράτηση μιας ρευστής πραγματικότητας [Bauman] στον Δυτικό κόσμο με κύρια χαρακτηριστικά του την άρνηση αποδοχής περιορισμών και ορίων, την άνευ όρων κυριαρχία της νεότητας, την έντονη και εθιστική αναζήτηση της απόλαυσης καθώς και την εργαλειοποίηση της γνώσης. Επικρατούσε η τάση αποφυγής της ψυχικής οδύνης και του ψυχικού μόχθου προβάλλοντας και υποστηρίζοντας την παντοδυναμία του ατόμου ενώ παράλληλα υπήρχε υποτίμηση αλλά και άρνηση κάθε φθοράς και απώλειας – σε σημείο άρνησης του ίδιου του θανάτου.
Γνωρίζουμε, όμως, πως όταν η ψυχικοποίηση ατονεί, όταν έχουμε κάμψη της ψυχικής ικανότητας για διεργασία των όσων συμβαίνουν, υποχωρεί ουσιαστικά η δημιουργική ύπαρξη του Υποκειμένου. Επικρατεί η από-ψυχικοποίηση και επιχειρείται η διάψευση της πραγματικότητας.
Η Κρίστεβα είχε θέσει ένα προκλητικό ερώτημα, ρωτώντας αν έχουμε ακόμα ψυχή.
Το ερώτημα αφορούσε ουσιαστικά την τύχη του φαντασιακού μέσα στην πραγματικότητα που ζούμε καθώς ο κόσμος των προκατασκευασμένων εικόνων απειλεί θανάσιμα την ψυχική μας ζωή.
Ο σύγχρονος άνθρωπος με τις πολλές αλλαγές που έχουν συντελεστεί, μέσα στην πληθώρα και την ταχύτητά τους, δεν προλαβαίνει να τις διεργαστεί εσωτερικά και να μεταβολίσει την επίδραση και την σημασία τους.
Στην κοινωνία που ζούμε μας ζητούν να πιστέψουμε ότι θα βρούμε την χαρά, την ευτυχία, την πληρότητα καταναλώνοντας υλικά αγαθά. Η κοινωνία της κατανάλωσης προσπάθησε να μας πείσει ότι αυτά θα αποτρέψουν τα δεινά της ανθρώπινης μοίρας (απώλεια, απουσία, φθορά, θάνατος).
Σκέψεις που μας απασχολούν
Και έπειτα ήρθε η πανδημία… Ένας ιός, ένας βιολογικός παράγοντας μας θύμισε την βιολογική μας υπόσταση. Ένα μέρος της φύσης, που δεν είναι εξ ορισμού εχθρός μας, ένα μέρος της φύσης που θέλει να αναπτυχθεί, να πολλαπλασιαστεί, απειλώντας, όμως, την δική μας ζωή. Ο ιός έφερε με ωμό και βίαιο τρόπο μπροστά μας την θνητότητα και το αναπόφευκτο του θανάτου. Η παντοδυναμία μας κατέρρευσε και αναδύθηκαν όλα όσα ξέρουμε ότι αυτή συνήθως καλύπτει: φόβους, ανασφάλειες, αδυναμίες. Και θυμηθήκαμε ξαφνικά τους άλλους ίδιους σαν εμάς, τους ομοίους, όπως συνήθως συμβαίνει όταν προκύπτουν γεγονότα που τονίζουν το «αβοήθητο» και την ευαλωτότητά μας.
Θυμηθήκαμε να σταθούμε και να σκεφτούμε τι θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει διαφορετικά, με άλλο τρόπο, στην φύση, στην κοινωνία, στις σχέσεις μας με τους άλλους .
Για ορισμένους η κύρια έγνοια εξακολούθησε να είναι η Οικονομία.
Ο Δυτικός πολιτισμός σε κρίση;
Ο Δυτικός πολιτισμός σε αδιέξοδο;
Τώρα δεν μας απειλεί μόνο ο ψυχικός θάνατος αλλά και ο βιολογικός. Δεν είμαστε τόσο δυνατοί όσο νομίσαμε ούτε η επιστήμη και η τεχνολογία μπορούν να μηδενίσουν την φθορά και την θνητότητα .
Πιστέψαμε ότι καθώς σε βασικούς τομείς των προ-νεωτερικών χρόνων μπορέσαμε να αλλάξουμε προς όφελός μας την όποια κατάσταση, αφενός νικώντας τις ανυπότακτες δυνάμεις της φύσης και αφετέρου εξασφαλίζοντας μακροζωία, ο άνθρωπος της Δύσης θα μπορούσε πάντα να συνεχίζει με το ίδιο βήμα. Τώρα βιώνουμε τον φόβο των αιφνίδιων μεταβολών και των καταστροφών που προκαλούν τα στοιχεία της φύσης.
Είναι ένας φόβος βαθύς, υπαρξιακός, που μας θυμίζει ότι κατά την διάρκεια της εξελικτικής μας πορείας επιδιώξαμε την επιβίωσή μας παραγνωρίζοντας την ευθραυστότητα μας και λησμονώντας ότι η επιβίωση δεν είναι το απόλυτο και το πλέον χαρακτηριστικό γνώρισμα της ανθρώπινης ζωής. Απαιτείται ένα Νόημα, ένα νόημα ζωής, με ενότητα αναπαράστασης εαυτού και κόσμου. Σε διαφορετική περίπτωση θα μας τυλίγει το κενό και το χάος.
Μένει να δούμε τι θα μπορέσουμε…